W sobotę 11 czerwca 2011r. świętowano jubileusz 100 rocznicy poświęcenia ewangelickiego Kościoła Jezusowego w Zielonej Górze. Świątynię zbudowano w 1911 r. na potrzeby zboru staroluterańskiego, od 1950 r. służy zielonogórskiej Parafii Ewangelicko-Augsburskiej, która zorganizowała obchody jubileuszowe we współpracy z Lubuskim Wojewódzkim Konserwatorem Zabytków i Narodowym Instytutem Dziedzictwa.
Uroczystości rozpoczęły się nabożeństwem dziękczynnym z udziałem Biskupa Kościoła ks. Jerzego Samca, Biskupa Diecezji Wrocławskiej ks. Ryszarda Bogusza, Ewangelickiego Biskupa Wojskowego ks. ppłk Mirosława Woli oraz Prezesa Synodu Kościoła ks. Waldemara Pytla. W nabożeństwie uczestniczyli liczni goście zagraniczni i ekumeniczni, a także przedstawiciele władz państwowych i samorządowych. Ewangelicki Okręg Kościelny z Cottbus reprezentowała delegacja wraz z superintendent Ulrike Menzel. Nie zabrakło gości z Samodzielnego Kościoła Ewangelicko-Luterańskiego na czele z pastorem Michaelem Otto z Guben. To właśnie wierni tego Kościoła kontynuują w Niemczech tradycję staroluteran, którzy przed 100 laty wybudowali zielonogórską świątynię. Ekumeniczny wymiar uroczystości podkreślała obecność duchownych aż 8 kościołów różnych wyznań, w tym ks. mitrata Juliana Hojniaka z Kościoła greckokatolickiego, ks. Andrzeja Dudry z Kościoła prawosławnego, kilku księży rzymskokatolickich i kilku pas torów wspólnot protestanckich. Gościem uroczystości był Komendant Chorągwi Ziemi Lubuskiej ZHP Leszek Kornosz, uczestniczący corocznie wraz z proboszczem zielonogórskich luteran w uroczystym przekazaniu Betlejemskiego Światła Pokoju.
Kazanie wygłosił ks. bp Jerzy Samiec, nawiązując również do niedzielnego Święta Zesłania Ducha Świętego. Biskup Kościoła w odpowiedzi na wątpliwości współczesnych chrześcijan co do mocy działania Ducha Świętego uspokoił, że jest on w naszych sercach, tylko my nie chcemy go słuchać. Kaznodzieja podał przykład, że samo pójście w góry nawet z wykwalifikowanym przewodnikiem nie zapewni nam bezpieczeństwa, jeżeli prowadzącego nie będziemy słuchać i pójdziemy własną drogą. „Wobec postępującego zeświecczenia i trudności, na jakie Kościół napotyka w głoszeniu Ewangelii powstaje często pytanie o obecność Ducha Świętego w Kościele. Może trzeba nieco prowokacyjnie zapytać: czy Duch Święty opuścił mury naszych świątyń? Pośród wszystkich rozterek możemy mieć jednak pewność, że obecność i prowadzenie Ducha Świętego w Kościele nie są uzależnione od naszych pytań i wątpliwości, ale owa obecność jest dzięki obietnicy Jezusa Chrystusa niezłomną siłą i nadzieją, dzięki którym Kościół wciąż żyj e. Może warto dziś w dniu jubileuszu pomyśleć o roli, jaką Duch Święty odgrywa w życiu tego zboru. Może warto zastanowić się, jaką rolę odgrywa w moim życiu? Czy może już z tak zadanymi pytaniami czujemy się nieswojo? Sukces apostołów polegał na tym, że słuchali posłanego Pocieszyciela. Mogli wykonać to, co wydawało się niewykonalne tylko dzięki posłuszeństwu Duchowi” – mówił Biskup Kościoła, zaznaczając, że Duch Święty jest najlepszym przewodnikiem i życzył zgromadzonym, by doświadczali go każdego dnia.
W trakcie liturgii odczytano fragmenty Pisma Świętego, które znalazły się w porządku nabożeństwa sprzed 100 lat. Przebieg nabożeństwa na język niemiecki tłumaczył ks. Erich Busse z Drezna, a zakończyło je wspólne odśpiewanie „Pod Twą obronę”. Na organach grała Dorota Brylla, córka śp. ks. bp. Józefa Pośpiecha. Jej staraniem oraz parafii w Zielonej Górze wydano z okazji jubileuszu zbiorek kazań bp. Pośpiecha zatytułowany „Albowiem jestem tego pewien”.
Po nabożeństwie odbyła się sesja naukowa poświęcona wartości zabytkowej Kościoła Jezusowego, prowadzona przez prof. Olgierda Cetwińskiego. Zgromadzeni w kościele wysłuchali wykładów o historii kościoła, jego wystroju i wyposażeniu oraz prowadzonych pracach konserwatorskich. Barbara Bielinis-Kopeć Lubuski Wojewódzki Konserwator Zabytków przedstawiła Kościół Jezusowy jako perłę secesyjnej architektury. Prof. Dariusz Markowski z Uniwersytetu Mikołaja Kopernika w Toruniu postulował rozważenie przywrócenia pierwotnej kolorystyki kościoła, gdyż obecne ciemne barwy przytłaczają i zaprzeczają stylowi secesji. Marta Danowska z Narodowego Instytutu Dziedzictwa podkreśliła, że witraże znajdują się tylko w trzech kościołach Zielonej Góry i reprezentują wysokie walory artystyczne. Dr Paweł Leszczyński omówił znaczenie zmian ustrojowych wprowadzonych na gruncie prawa wyznaniowego w Niemczech w okresie Republiki Weimarskiej, akcentując konsekwencje ustanowienia prawa do pobierania podatku kościelnego.
Na zakończenie sesji, z sukcesami i trudnościami w realizacji planów remontowych zapoznał zebranych proboszcz parafii ks. Dariusz Lik. Proboszcz przedstawił też plany remontowe na 2011 rok, lecz jak dotąd nie udało się pozyskać niezbędnych środków finansowych.
Jubileuszowy dzień zakończył wieczorny koncert w wykonaniu Marka Pilcha na najstarszych czynnych organach w Zielonej Górze.
Tekst i fot.: Arkadiusz Felkle
Krótka historia Ewangelickiego Kościoła Jezusowego w Zielonej Górze
Ewangelicki Kościół Jezusowy przy pl. Bohaterów w Zielonej Górze został wzniesiony w latach 1909-11 na potrzeby zboru staroluterańskiego, należącego do parafii w Kożuchowie. Zły stan techniczny dotychczasowej kaplicy staroluterańskiej z 1866 r. oraz znaczący wzrost liczby wiernych zadecydowały o budowie nowej większej świątyni. Kamień węgielny pod budowę położono 22 sierpnia 1909 roku przy dźwiękach miejskiej kapeli. Zgromadzonym pokazano makietę przyszłego kościoła, a końcowym akordem uroczystości było złożenie w fundamentach specjalnej tuby z dokumentami.
Warto przypomnieć, że staroluteranizm narodził się w Prusach w związku z decyzją króla Fryderyka Wilhelma III z 1817 r. zjednoczenia luteran i kalwinów w jednym Kościele krajowym. Spowodowało to opór niektórych kręgów społecznych i części duchowieństwa, pragnących zachować wierność luterańskim księgom wyznaniowym. Z Zielonej Góry i okolic wyemigrowali do Australii w 1838 r. luteranie niechcący narzuconej przez władze unii kościelnej, będąc pierwszymi luteranami w tym kraju. Dlatego datę ich przybycia do Australii przyjęto jako początek Kościoła Luterańskiego na tym kontynencie. Pomimo dotkliwych represji staroluteranizm został ostatecznie zalegalizowany w Prusach w 1845 r.
Autorstwo projektu świątyni nazwanej „Kościołem Chrystusowym” nie jest jednoznaczne, źródła wymieniają E. Schulza lub architekta powiatowego Emila Friede. Nad kościołem góruje wieża o wysokości 33,5 m. Jednonawową świątynię założono na planie zbliżonym do krzyża greckiego. Malowniczą bryłę zaopatrzono w liczne i zróżnicowane w formie okna. Nad drzwiami wejściowymi do kościoła umieszczono dekorację mozaikową z przedstawieniem Chrystusa. W kościele zaplanowano 370 miejsc siedzących wraz z niezrealizowaną emporą boczną. Czteroprzęsłową nawę przykryto pozornym sklepieniem kolebkowym, uwydatniając elementy konstrukcyjne więźby dachowej. Sklepienie pokryto wielobarwnymi ornamentalnymi polichromiami. Malarski wystrój kościoła wykonany został w technice kazeinowej, o ornamentyce utrzymanej w stylistyce secesji. Kościół należy do rzadkich przykładów secesyjnej aranżacji wnętrz w architekturze sakralnej.
Uroczyste poświęcenie kościoła nastąpiło w święto Trójcy Św. 11 czerwca 1911 r. Ówczesnym proboszczem był ks. Ernst T.Heckert. W czasie ceremonii przygrywał zespół puzonistów z Kożuchowa. Kazanie zostało oparte na tekście wyjętym z Objawienia św. Jana, 21, 1-5.
Kościół został w całości wyposażony dzięki darowiznom. Oddzielone od nawy polichromowanym łukiem tęczowym prezbiterium ozdobiono witrażami z przedstawieniami Mojżesza, Chrystusa i Apostoła Piotra. Ołtarz i ambonę wykonano w 1910 r. w Szkole Snycerskiej w Cieplicach. Organy mechaniczne z 1883 r. firmy Gebrüder Walter ze Środy Śląskiej przeniesiono z poprzedniej świątyni staroluterańskiej, uważane są za najstarszy czynny instrument organowy w mieście. Oświetlenie zapewniają dwa stuletnie żyrandole – pająki, przyozdobione symbolem biblijnym, a zarazem zielonogórskim – liśćmi winorośli. W kościele brakowało początkowo jedynie dzwonów, które z przyczyn finansowych zawieszono dopiero w 1936 r., a kilka lat później jeden z nich zarekwirowano na cele wojenne.
Po II wojnie światowej wysiedlono ludność niemiecką z Zielonej Góry i okolic, w tym i staroluteran wraz z ostatnim proboszczem ks. Johannem Wichmannem, pełniącym zarazem obowiązki zwierzchnika Diecezji Dolnośląskiej. Przez kilka lat kościół pełnił funkcję rzymskokatolickiej kaplicy ślubów, otrzymując wezwanie św. Józefa. Pierwsze polskie nabożeństwo ewangelickie odprawił ks. Jan Zajączkowski w 1948 r. w mieszkaniu prywatnym. Powołano wówczas do życia parafię i rozpoczęto starania o przydział kościoła i plebani, co długo nie przynosiło efektu. Pierwsze nabożeństwo ewangelickie w dawnym kościele staroluterańskim odprawiono 29 czerwca 1950 r. i połączone było z pierwszą powojenną konfirmacją. Władze Kościoła ewangelickiego zostały jednak zobligowane do zwrotu dotychczasowym użytkownikom kosztów adaptacji kościoła na potrzeby kultu katolickiego. Starania o przekazanie plebani, zajętej przez katolickie przedszkole, trwały następne kilkanaście lat. Gdy w 1964 r. otrzymano budynek plebani, nadawał się już tylko do rozbiórki.
W okresie powojennym prowadzono bieżące prace remontowe oraz uzupełniano wyposażenie. W 1977 r. sprowadzono z parafii Wang fundowaną przez króla pruskiego Fryderyka Wilhelma IV marmurową chrzcielnicę, której pozbawiony był kościół w momencie przekazania luteranom (w Karpaczu bardziej pasowała drewniana chrzcielnica). W 1981 r. zawieszono na wieży kościelnej drugi dzwon, pochodzący z nieczynnego kościoła ewangelickiego w Ludwikowicach Kłodzkich, a przekazany przez parafię gorzowską, gdzie przeleżał bezużytecznie 16 lat. W 1985 r. odnowiono witraże, z których jeden (Apostoła Piotra) na skutek uszkodzeń wandali musiano zrekonstruować. W 1999 r. generalnej renowacji organów dokonała niemiecka firma Emil Hammer Orgelbau.
Poważne prace konserwatorskie wykonano w ostatnich latach. W 2007 r. zaobserwowano pękanie kościoła, a przeprowadzona ekspertyza wykazała negatywny wpływ pobliskiej ciężkiej zabudowy. W 2010 r. wykonano ściąg stalowy w poprzek kościoła, ratując świątynię przed katastrofą budowlaną.
Kolejnymi duszpasterzami administrującymi parafią zielonogórską byli: ks. Jan Zajączkowski (1948-60), ks. Gustaw Broda (1960-65), ks. Edward Busse (1965-76), ks. Józef Pośpiech (administrator od 1976, proboszcz od 1978, senior diecezji od 1981, biskup diecezjalny 1992-94), ks. Piotr Gaś (1994-97). Aktualnie proboszczem jest ks. Dariusz Lik (administrator od 1997, proboszcz od 2005).
Więcej o historii parafii ewangelickiej w Zielonej Górze na https://www.luteranie.com.pl/
